Libri

Burleskni roman bugarskog šarma

Autor: Marjana Đukić

Georgi Gospodinov, Fizika tuge, prevod Ivana Stoičkov. - 2. izdanje. Beograd: Geopoetika, 2022, str. 344

Demistifikacija romaneskne iluzije, miješanje registara uzvišenog i komičnog, subverzivno čitanje klasičnih tekstova, metalepse i preispitivanje žanra romana, odlike su talasa burlesknih romana u XVII vijeku, koji su smatrani pravom laboratorijom književnih postupaka. Upravo tako se pojavljuje Georgi Gospodinov romanom Fizika tuge, kao pravi kolekcionar narativnih postupaka, u neprestanoj intertekstualnoj diskusiji s kanonskim tekstovima i tumačenjima.

Od Sadržaja, Epigrafike i Prologa date su smjernice ovog originalnog i uzbudljivog romana. Priče djeda, rođenog 1913. godine, oca, rođenog 1944. i naratora, rođenog 1968. godine, tematska su okosnica romana. Zapravo, priča je to o Bugarskoj u XX vijeku, a naratorovo sjećanje prirodno zumira period bugarskog socijalizma. „Uvod u provincijsku tugu kasnog socijalizma“, kako bi rekao sam Gospodinov.

„Sedamdesete. Naše majke su bile mlade, studirale su – prva, druga, treća godina, radile su – prvu, drugu, treću smenu. Mi u praznim stanovima, prizemljima, podrumima, izgubljeni u dosadi i strahu, zalutali u nejasnim nemirima prepušteni sami sebi.“ (str. 102)

Pripovjedač se spašava čitanjem i skupljanjem svega. Od svih tekstova, prvenstvo ima mit o Minotauru koji usmjerava priču kršenjem istorijskih i geografskih granica. Pokušaji da se napravi vremenska kapsula nude sociološku, antropološku i književnoistorijsku polemiku sa zvaničnim stavovima. Humor tu diskusiju o melanholiji čini zabavnom.

Narator očevu i djedovu (ali i druge) priče pripovijeda u prvom licu, dok svoju piše u trećem: „Bežim u sklonište trećeg lica, šaljem drugog u minska polja prošlosti.“ (str. 150) Kako to biva u burlesknom romanu, narator se promjenom narativnih nivoa ukazuje i kao režiser priče. Uz priču se dobije i sam postupak.

U tom svom naumu da sakupi vrijeme, sjećanja, osjećaje, naumu  koji na jednom mjestu naziva Nojev kompleks, Gospodinov pronalazi prikladnu formu. Uz različite narativne glasove, u tekstu su fotografije, ilustracije, bilješke, spiskovi, anegdote. Čitav jedan svijet. Prilično disparatan tekst je naratorov izbor jer ga čisti žanrovi ne zanimaju. „Roman nije arijevac“, reći će njegov lik Gaustin.